Разагналі арцелі — маленькія кааператыўныя прадпрыемствы, што выраблялі дробныя тавары. Арцельшчыкі пайшлі ў калгасы і стварылі спецыяльныя майстэрні. Прадукцыйнасць працы такіх майстэрняў была настолькі высокая, што яны сталі атрымліваць велізарныя грошы. Але такія сумы адной асобе нельга атрымліваць па законе. Тады сталі запісваць фіктыўных работнікаў. Такі рабочы з'яўляўся ў арцелі два разы на месяц, па зарплату, распісваўся, напрыклад, у атрыманні 300—400 рублёў, а на справе атрымліваў 50—100 рублёў. Астатняе ішло сапраўдным працаўнікам. Калгас таксама быў у выйгрышы — ён атрымліваў вялікі прыбытак, які часам перавышаў нават даход усяго калгасу.
Пры гэтым была прыкмечана і цікавая нацыянальна-псіхалагічная з'ява. Калі фіктыўным рабочым быў украінец або рускі, то рана ці позна ён трапляўся (часцей за ўсё з-за п'янства: цяжка не напіцца на дармовыя грошы) і выдаваў "працадаўцаў". Калі ж гэта быў яўрэй, то гарантыя бяспекі для арцелі была значна большай, і выдавалі яўрэі радзей.
Успомніў я пра гэта, вядома не толькі таму, што толькі што прачытаў, але і таму, што пазаўчора Рыгорыч зноў казаў пра "ўсіх дармаедаў, тых, хто сноўдаецца", і патрабаваў "прымусіць іх працаваць. Паўтараю, як бы непапулярна гэта ні гучала: сёння чалавек, які не працуе, бадзяецца — гэта не проста пратэстун на вуліцы, гэта будучы злачынец, які падкідвае нам кожны дзень, кожны тыдзень, кожны месяц злачынствы". Што праўда, пакуль што больш заўважны адваротны працэс: пратэстуеш — губляеш працу (г. зн. робішся "дармаедам").
Але, вядома, учорашнія заявы Рыгорыча не тое, каб куды цікавейшыя самі па сабе, але калі прасачыць іх дынаміку...
Спачатку было неакрэсленнае абяцанне "Выносім на рэферэндум, прымаем Канстытуцыю, і я вам свае паўнамоцтвы па Канстытуцыі перадам" (што праўда, яшчэ тады ён пужаў, што "нельга гэту Канстытуцыю аддаваць незразумела каму. Таму што будзе бяда").
Потым была размова пра паўнамоцтвы, але, хутчэй, пра grassroot level: "Навошта на ўзровень Прэзідэнта цягнуць гэта? — запытаў ён. — Вы ж хочаце паўнамоцтвы перадаць зверху ўніз. Вось і забірайце іх. Чаму Прэзідэнт павінен вырашаць: будзе сам калгас гэта будаваць са сваімі людзьмі або ПМК".
Потым (калі не лічыць пераразмеркаванне паўнамоцтваў паміж Камітэтамі дзяржкантролю і дзяржбяспекі ці пашырэнне паўнамоцтваў яго памочнікаў, для якіх змен у Канстытуцыі не патрэбна) зноў былі згаданы вышэйшыя органы ўлады, і дадалося больш канкрэтыкі: "Урад і іншыя органы ўлады трэба дагружаць, знімаць з Прэзідэнта неўласцівыя пытанні. Нядаўна я атрымаў запіску: прапануецца 71 паўнамоцтва, калі можна так сказаць, перанесці ад Прэзідэнта на ўсе ўзроўні ўлады". Праз некалькі дзён прыблізна тое ж было паўторана зноў.
Потым ён зноў вярнуўся да таго, з чаго пачаў (у т. л. і "бяды"): "Кіраўнік дзяржавы падкрэсліў, што выступае за ўнясенне паправак у Канстытуцыю і ўпэўнены ў неабходнасці скарэкціраваць паўнамоцтвы Прэзідэнта. "Я прыхільнік новай Канстытуцыі. Не таму, што дэмакратыю нейкую патрэбна. Не ў дэмакратыі справа, — сказаў ён. — Мяне што ў гэтай сітуацыі хвалюе: незнаёмаму прэзідэнту такую Канстытуцыю аддаваць нельга. Будзе бяда".
"У нас вельмі сур'ёзная Канстытуцыя. Казахстан, Расія, мы — бадай, вось тры прагрэсіўныя дзяржавы, якія маюць такую сур'ёзную Канстытуцыю, дзе ад рашэння прэзідэнта залежыць усё. З гэтага пункту гледжання, разумеючы, што не дай бог прыйдзе чалавек і захоча развязаць вайну і іншае... Так, трэба нам стварыць новую Канстытуцыю, але выгадную для нашай краіны, каб потым краіна не абвалілася", — растлумачыў беларускі лідар".
Пазаўчора ён зноў казаў пра "пераразмеркаванне паўнамоцтваў", на карысць "тых, каму мала". але яшчэ нічога не прадвяшчала...
Ітак, учора мы даведаліся, што "ва Урад і парламент гэтыя [пакуль што прэзідэнцкія] паўнамоцтвы не падыходзяць", і пра прапанову перадаць іх Усебеларускаму народнаму сходу, як (увага!) "органу, які ўсіх імгненна стабілізаваў бы". Чым яму Ўрад і Парламент не падабаюцца? — Нібыта тым, што ён баіцца таго, што "калі растварыць паўнамоцтвы Прэзідэнта, якія перадаюцца парламенту, Ураду, міністрам, губернатарам, будзе поўны бардак, які мы ў сярэдзіне 90-х перажылі". Да спасылак на 1990-я і нават 1980-я мы ўжо прызвычаіліся! Нагадаю, што нядаўна была яшчэ адна фраза: "Давай, дэмакратыя, усе павінны выбірацца... Мы гэта праходзілі ў перыяд Гарбачова, — нагадаў Аляксандр Лукашэнка. — Мы ж выбіралі ўсіх — кіраўнікоў прадпрыемстваў, дырэктараў. Ну што, давыбіраліся? І краіну страцілі, і Саюз разваліўся. Нам гэту падлянку хочуць падкінуць цяпер".
Але ж, гэты самы Ўсебеларускі народны сход (асабліва з сапраўднымі паўнамоцтвамі!) можа прывесці на памяць не толькі Ўсебеларускія кангрэсы (вай! і сцяг не той, а другі яшчэ і калабаранты праводзілі!) але і гарбачоўскі З'езд народных дэпутатаў (паралельны Вярхоўнаму Савету). Ой, разваліць Рыгорыч краіну, ой разваліць! ;)
Калі больш сур'ёзна, то гэта рыгорычава заява нарэшце растлумачыла, каго меў на ўвазе Пуцін пад "беларускім народам". Але, нягледзячы на тое, што Ўсебеларускі народны сход нібыта "выступае ад імя народа, працоўных калектываў", далёка не ва ўсіх працоўных калектывах выбары ў гэты сход праводзіліся. Так што калі зараз (з тых, у каго ёсць хоць якая ўлада) "нас нават не прадстаўляе" адзін Рыгорыч, потым будзе не прадстаўляць цэлы сход. Не ведаю, здагадваецца аб гэтым Рыгорыч ці не, але падставы для пратэстаў не знікнуць! Так што наўрад ці гэты сход каго стабілізуе...